Het mooiste dorp van Nederland

Neen, niet gefietst vandaag. Het verst wat we vandaag met de fiets hebben afgelegd is van de tuin van de pastorie naar de fietsendrager om er bij onze volgende pleisterplaats weer af te tillen en onder het afdakje naast "Hotel-Bedstee Marienland" verder tegen de regen te beschutten. Onderweg van Texel vandaag (we "doen" twee dagen Texel, twee dagen Winsum em twee dagen Vilsteren") kwamen we via Franeker eind van de middag in Winsum aan.

Buiten, 21.30u, regent het nu pijpenstelen. Best gezellig om straks in de bedstee te kruipen en van het echte camping gevoel - goed voor één dag/nacht, daarna gaat het vervelen- te genieten. Een uitstekende wisseldag gehad. Overtocht naar Den Helder ging weer bijzonder soepel evenals de tocht naar Winsum. Paul had gezien dat we rakelings langs Franeker zouden rijden. Als we naar Jan en Carla of Ineke en Govert rijden komen we er vaak langs. Maar nog nooit hebben we het "aangedaan". Zeker met het oog op de verwachte regen (met navenant verminderd fiets-genoegen) zijn wij daar vanmiddag wél geweest.

Belangrijke reden was ook dat we nog nooit in het Planetarium geweest waren. En zeker nu het sinds dit jaar ook nog op de Werelderfgoedlijst van Unesco staat, konden we Franeker vandaag niet links laten liggen. En wát een leuke belevenis was dat vanmiddag.

Even wat over het "Eise Eisinga Planetarium" geplukt van internet:

"Het Planetarium Eise Eisinga is een wetenschapsmuseum in de stad Franeker in de provincie Friesland. Centraal staat een planetarium dat werd gebouwd door Eise Eisinga (1744-1828) tussen 1774 en 1781. Aangedreven door een slingeruurwerk geeft het astronomisch uurwerk sinds de voltooiing in 1781 de actuele positie van de planeten aan via de plafondwijzerplaat en is hiermee het oudste werkende planetarium ter wereld. Op 19 september 2023 werd het Eise Eisinga Planetarium als dertiende object van Nederland toegevoegd aan de Unesco.

Eise Eisinga werd op 21 februari 1744 in Dronrijp geboren. Daar volgde hij ook de lagere school. Zoals veel kinderen in die tijd moest hij thuis komen werken, in zijn geval in de wolkammerij van zijn vader. Naast het wolkammen nam hij van zijn vader de interesse over voor zaken als sterrenkunde en wiskunde. Hij was zó leergierig dat hij al op jonge leeftijd wekelijks naar Franeker liep, waar hij met Willem Wijtses, een wolverver, de wiskundeboeken van Euclides bestudeerde. Op 24-jarige leeftijd trouwde Eisinga met Pietje Jacobs, waarna hij zich in 1768 als wolkammer in Franeker vestigde.

Op 8 mei 1774 vond een bijzondere samenstand van planeten plaats. In de vroege ochtend stonden Mercurius, Venus, Mars, Jupiter en de maan dicht bij elkaar aan de hemel. Er werd beweerd dat door de onderlinge krachten van deze hemellichamen de aarde uit haar baan geslingerd zou worden en in de zon verbranden.

Eelco Alta, predikant uit Bozum, deed deze voorspelling. In april 1774 verscheen in de Leeuwarder Courant een stukje over het geschrift van deze 'liefhebber van de waarheid', zoals hij zichzelf noemde. Het geschrift droeg de titel: 'Philosophische bedenkingen over de conjunctie van de planeten'. Alta’s ideeën zorgden voor veel onrust onder de bevolking. De overheden probeerden in te grijpen door het geschrift te verbieden, maar het kwaad was al geschied.

Zo zie je maar, "nepnieuws" is van alle tijden.

Zijn grote kennis van de wis- en sterrenkunde kwam Eisinga goed van pas toen in mei 1774 onrust uitbrak naar aanleiding van de voorspelling van Eelco Alta. Om de mensen een juist beeld van het zonnestelsel te geven  bouwde hij in zijn woonkamer een model van het zonnestelsel. Tussen zijn allereerste idee en de uiteindelijke realisatie verstreken zeven jaar. Sinds 1781 volgt het model van Eisinga zeer nauwkeurig de banen van de 6 planeten uit ons zonnestelsel. Daarmee is het het oudste planetarium ter wereld dat nog werkt."

Ongelooflijk, wat een pareltje van een museum daar in dat leuke Franeker.  Samenvattend, bijzonder weinig fietskilometers voor een fietsvakantie vandaag, maar niettemin wel een echt vakantiegevoel gehad deze dag.

Morgen gaan wij de omgeving van het mooiste dorp van Nederland verkennen, hopelijk wel te fiets.